Uit het kuilgraf, daterend uit de predynastische tijd, ontwikkelde zich de mastaba. Deze grafvorm wordt gekenmerkt door een massieve trapeziumvormige bovenbouw, aanvankelijk uit leemtichels, later uit steen
De naam mastaba verwijst naar de gelijkenis met de lemen bank die men voor de huidige Egyptische huisjes aantreft.
In 1ste en 2de dynastie werden de koningen in reusachtige mastaba’s begraven; hiervan bleef zo goed als niets over.
Vanaf het Oude Rijk lieten ook belangrijke ambtenaren zich een mastaba bouwen. Een mooi voorbeeld hiervan is de 32 kamers telende mastaba van Mereroeka in Saqqara.
Na de dood werd de mummie van de overledene opgebaard in de verzegelde grafkamer.
Het graf is echter meer dan een plaats waar de dode begraven werd, het is ook zijn woonhuis voor het hiernamaals. De offerkapel is hier de belangrijkste ruimte waar het ka-beeld voor de schijndeur is opgesteld. Door de schijndeur kan de ba van de overledene uit de onderwereld de aardse wereld betreden en de offergaven in ontvangst nemen.
Om ervan verzekerd te zijn dat nooit offers zouden ontbreken, zelfs nadat de familie was gestorven, werden voorstellingen van offergaven op de wanden afgebeeld.
Op de grafwanden staan tevens afbeeldingen van activiteiten die de grafeigenaar graag in het hiernamaals zou voortzetten: jagen, vissen, bakken, brouwen, enz. Deze afbeeldingen zijn steeds voorzien van de nodige tekstlegendes en commentaar.
Mastaba van Mereroeka
Dit in totaal 32 ruimtes tellende grafcomplex behoorde toe aan de hoge ambtenaar Mereroeka, zijn vrouw en hun zoon. De wanden zijn voorzien van fraaie reliëfs: ambtenaren, boeren, veehouders, vissers, jagers, dansers en muzikanten uit het Oude Egypte worden weer tot leven gewekt.
Zelfs een scène van fysieke intimiteit is hier afgebeeld: Mereroeka zit op een rustbed terwijl zijn vrouw voor hem de harp bespeelt, daarna leidt hij haar naar bed; een uiterst zelden voorkomende romantische afbeelding.
Boeiend is het tafereel van de goudsmeden die na het gouderts gewogen te hebben, het tot smelten brengen waarna het verwerkt wordt tot juwelen.
Uniek is de afbeelding (rechts van de grafingang) waar Mereroeka voor een schildersezel gezeten de 3 jaargetijden schildert.
Bijzondere aandacht ook voor de cultuskamer waar het ka-beeld van Mereroeka uit de schijndeur treedt om de klaarliggende offergaven in ontvangst te nemen.
