Of de piramide van Keops gebouwd is in 2000 v.C. of 3000 v.C. is een vraag waar ik niet van wakker lig. Het volstaat voor mij ongeveer de chronologische volgorde te kennen van belangrijke geschiedkundige feiten. Hun absolute datering, op het jaar nauwkeurig, interesseert mij maar matig. Dat is eerder iets voor quizz-fanaten.
En toch heb ik slapeloze nachten gehad na het lezen van de theorie van Kate Spence. Dat was niet omwille van die absolute datering in sé, maar wél omwille van de beschreven methode. De oriëntatiefouten van piramiden vergelijken met precessiegegevens en zodoende hun absolute ouderdom vastleggen is gewoonweg geniaal.
Ik had wel vier bedenkingen bij de juistheid van haar thesis. Na enkele weken bezinken zijn er maar twee opmerkingen overgebleven:
- Welke waren de toleranties bij de bouw van de piramide én bij de huidige opmetingen ?
- Volgens Kate Spence hebben de Egyptenaren het sterrenkoppel Kochab-Mizar genomen. Is dat zéker ? Met een ander koppel zouden de relatieve dateringen van de piramiden dezelfde zijn maar hun absolute datering zou sterk kunnen verschillen.
Toleranties toen en nu
Oplijningsfouten van enkele minuten zijn niet noodzakelijk het gevolg - of alleen het gevolg - van precessie. Ze vallen gewoon binnen de toleranties van een overigens zorgvuldige constructie. Bovendien zijn de "huidige" opmetingen van de vaak verweerde bouwwerken uit de Oudheid ook met een korreltje zout te nemen.
Het mikken naar de simultane doorgang van een sterrenkoppel, het 's nachts aftekenen van de richting, deze verlengen tot een 200 meter lange rooilijn en hierop zware bouwblokken uitlijnen leidt automatisch tot een opeenstapeling van kleine fouten. Indien de Egyptenaren deze klus volbrachten met een totale fout van minder dan 5 boogminuten verdienen zij al ons respect.
Tien boogminuten zou al een bewonderenswaardige prestatie zijn, ook voor de metsers en stukadoors van nu. Denk maar aan onze appartementen: op het eerste gezicht zijn alle hoeken mooi recht, totdat er behangen wordt; dan ziet men pas hoe schots en scheef die muren zijn.
Er waren dus zeker fouten bij de constructie. Maar er zijn ook fouten bij de huidige opmetingen. Zelfs met de meest gesofisticeerde apparatuur is het niet evident een rechte lijn te vinden in door de tijd verweerde steenblokken. We kunnen hier gerust nog een fout van een minuut of vijf bij tellen.
Dan komen we in het totaal aan een tiental boogminuten fout. Elke boogminuut fout komt grosso modo overeen met een fout van een jaar. Dus vergroten we de foutmarge op de datering nog eens met 10 jaar.
Sterrenkoppel
Met de koningslijsten kunnen we het begin van de bouw van de piramide van Keops situeren ergens tussen 2650 v.C. en 2500 v.C. De jaartallen zijn voor een deel omstreden en elke egyptoloog heeft hierover zijn eigen mening.
Volgens Robert Bauval e.a. is de keuze van Kochab-Mizar nergens bevestigd. Op de kaarten hiernaast kunnen we nog andere sterrenkoppels vinden, waarvan de verbindingslijn de precessiecirkel snijdt tussen 2650 v.C. en 2500 v.C..
De sterren moeten wel circumpolair zijn en voldoende helder.
Zonder computer, kunnen we op het plannetje hiernaast grofweg grafisch interpoleren en de piramide van Keops dateren als volgt:
| sterrenkoppel | piramide Keops | |
|---|---|---|
| Kochab | Alioth | -2120 |
| Kochab | Mizar | -2480 |
| Pherkab | Alioth | -2500 |
| Pherkab | Mizar | -2880 |
De jaartallen in het roze vallen te ver buiten de schattingen gebaseerd op de koningslijsten, dus negeren we ze. De twee gele vallen er ongeveer in, dus zitten we hier weer met een extra foutmarge van 20 jaar.
De relatieve datering van de andere piramiden t.o.v. Keops verandert niet wanneer men een ander sterrenkoppel neemt. Indien men bijvoorbeeld Pherkab-Alioth neemt i.p.v. Kochab-Mizar wordt niet alleen de piramide van Keops maar worden alle piramiden 20 jaar vroeger gedateerd.
We herhalen dat de vermelde jaartallen grafisch bepaald werden op de onderste hemelkaart (schets !). De resultaten zouden verfijnd moeten worden - en misschien uitgebreid naar andere sterrenkoppels - met nauwkeuriger methoden. Kate Spence gebruikte Skymap Pro (heb ik niet).
Zojuist (1 feb 2008, 16:15) hebben we de resultaten ontvangen van berekeningen, gedaan met "Starry Night Pro 5.02", die zeer interessant zijn. Binnen een week of twee zullen ze verwerkt worden in deze web site.
Hartelijk dank aan Ivo VdH.
Conclusie
De theorie van Kate Spence is gewoonweg geniaal, ook al is ze volgens Robert Bauval niet origineel. De principes die zij toepast om de piramiden te dateren zijn theoretisch perfect. De enige bedenkingen die heb betreffen de toleranties bij de bouw van de piramiden, de toleranties bij de huidige opmetingen en de twijfel i.v.m. het gebruikte sterrenkoppel.
Aan de constructie-tolerantie van de piramiden kan niet meer gesleuteld worden, de Egyptenaren zullen ze niet opnieuw bouwen. De opmetingen kunnen nog tot vervelens toe over gedaan worden, maar ondertussen verweren de stenen meer en meer, van die kant moet er ook geen heil verwacht worden.
Niettegenstaande deze tekortkomingen is Kate Spence er toch in geslaagd de piramiden nauwkeuriger te dateren.
